Konfesiolekti u Sandžaku

Predmet istrazivanja je analiza govora na teritoriji Bijelog Polja, Rožaja, Sjenice, Tutina i Novog Pazara i utvrdjivanje postojanja vertikalne raslojenosti, odnosno razlika koje su uslovljene konfesionalnom pripadnošću govornika.

Terensko istraživanje na teritoriji Sandžaka ima za cilj da pokaže postojanje razlika u govoru muslimana, s jedne, i hrišćana s druge strane. Ispitivanjem različitih nivoa jezičke strukture utvrđuje se eventualno postojanje konfesiolekata, njihov značaj sa stanovišta sistema i stepen zastupljenosti na svakom od jezičkih nivoa.

Građa je prikupljena terenskim istraživanjima putem razgovora sa izvornim dijalekatskim govornicima u ruralnim sredinama. Razgovori su se uglavnom ticali tradicionalne duhovne kulture (svadba) kako bi se dobijena građa mogla uporediti na svim planovima jezičke strukture (pre svega na leksičkom). Za informatore smo birali starije osobe koje, po mogućstvu, nisu prošle formalno obrazovanje. Pritom, vodilo se računa da u mešovitim sredinama za informatore biramo pripadnike i jedne i druge konfesije. Zabeleženi razgovori su transkribovani, nakon čega je izvršena ekscerpcija jezičkog materijala.

Analizom je utvrđeno postojanje razlika u govoru muslimana i hrišćana, ali ne u podjednakoj meri na svim tačkama teritorije. U Bijelom Polju razlike su, na primer, beležene samo na leksičkom planu (muslimani za imenovanje predmeta, ritualnih radnji, učesnika u svadbenom procesu upotrebljavaju viši procenat turcizama: hala, hadžimakulje, ćeške, kna, harčalije, hajrije, jenđa i sl.), dok pomenute lekseme u govoru hrišćana uglavnom izostaju. U govoru Rožaja i Sjenice, međutim, prethodno navedenim razlikama priključuju se i diferencijacije na fonetsko-fonološkom planu – pojava umekšavanja glasa l i njegova zamena sa lj: bilji, radilji, znalje su, došl`e. l`epota itd. Zabeležena je samo kod muslimana.

Rezultati analize potvrdili su hipotezu o postojanju razlika koje su posledica konfesionalnog raslojavanja, i o kojima je bilo reči u dosadašnjoj literaturi. Ipak, zaključci su, usled ograničenosti građe, preliminarnog karaktera, te za definitivne tvrdnje neophodno je uzeti u obzir više punktova, a u vezi sa time i više informatora različite veroispovesti.  

Stavovi u grupi bili su usaglašeni, materijal zabeležen od strane svakog od članova pokazao je postojanje podudarnosti.


Tim: Bojana Veljović (Kragujevac), Tamara Lutovac (Kragujevac), Bojan Minić (Nikšić), Đorđije Đukanović (Nikšić), Dajana Knežević (Nikšić)